عموما زمانی که از حجم و قدرت عضلانی صحبت می‌کنیم انجام فعالیت‌های ورزشی سنگین و مرتبط با ورزشکاران به ذهن خطور می‌کند و شاید کمتر کسی در زندگی روزمره به سیستم عضلانی از جنبه سلامتی نگاه کرده باشد. سیستم عضلانی ما شامل ۲۰۶ عضله است که حفظ قامت، انجام فعالیت‌های روزمره و کمک به سایر اندام‌ها جهت عملکرد مناسب تنها بخشی از نقش آن‌هاست. بنابراین حفظ سلامت این سیستم نیز مانند سایر ارگان‌ها از اهمیت برخوردار است.
یکی از عوارضی که ممکن است در سیستم عضلانی اتفاق بیافتد «افت حجم عضلانی» است. کاهش توده عضلانی یکی از تغییرات مشهود جسمانی ناشی از «افزایش سن» است و در نتیجه آن افت قدرت عضلانی اتفاق می‌افتد. این عارضه تقریبا از اوایل ۳۰ سالگی شروع شده و با افزایش سن ادامه می‌یابد. ممکن است این علائم را تحت عنوان بیماری سارکوپنیا در سنین بالا شنیده باشید. با این وجود جالب است بدانیم که این عارضه صرفا در افراد مسن اتفاق نمی‌افتد. میزان کاهش حجم عضلانی در یک فرد غیرفعال در سنین ۳۰ تا ۴۰ سالگی بین ۳ تا ۵ درصد است که این میزان ممکن است به بالای ۱۰ درصد بعد از چهل سالگی و میزان بیشتری بعد از ۶۰ سالگی برسد. این کاهش حجم عضلانی به ویژه در سنین پایین‌تر ممکن است خود را از طریق افزایش توده چربی پنهان کند و فرد متوجه تغییر خاصی نشود تا زمانی که یک افت حجم و عملکرد عضلانی مشهود اتفاق بیافتد.
اما علت این عارضه چیست؟
یکی از علل کاهش حجم عضلات، تغییرات سیستم عصبی ناشی از افزایش سن است. سیستم عصبی رابط میان مغز و عضلات شما است. با افزایش سن به طور طبیعی میزان عصب‌ها کاهش می‌یابد. از طرفی اعصاب در عضلات، مانند هر ارگان دیگر نقش پیام‌رسانی را به عهده دارند. وقتی تعداد این عصب‌ها، که فعال کننده عضلات هستند کاهش پیدا کنند طبیعتا میزان پاسخ‌دهی عضلات نیز کم خواهد شد. نتیجه کاهش حجم و قدرت عضلات است.
ریسک کاهش حجم عضلانی ناشی از سن با DNA در ارتباط است
نکته جالب در خصوص این عارضه نقش ژنتیک در خطر ابتلا به آن است. محققان متوجه شدند ژنی به نام CNTF بر عملکرد نرورن‌ها (سلول‌های عصبی) و عضلات تاثیرگذار است و با توجه به نقش نرون‌ها در پیام‌رسانی به عضلات عنوان کردند که این ژن به صورت غیرمستقیم بر کاهش حجم عضلات ناشی از سن تاثیر می‌گذارد.
آیا می‌توان از بروز این عارضه پیشگیری کرد؟
کاهش حجم عضلات و قدرت در سنین بالا می‌تواند اثرات منفی متعددی از جمله عدم توانایی انجام کارهای روزانه به تنهایی، عدم توانایی در حفظ تعادل و یا آسیب‌های جدی ناشی از افتادن داشته باشد. فعالیت ورزشی درمان غیردارویی و عامل پیشگیری کننده از ابتلا به این عارضه است. فعالیت ورزشی به صورت عمومی و انجام فعالیت‌های قدرتی به طور ویژه منجر به تقویت عضلات و افزایش حجم عضلانی خواهند شد. ورزش منظم، فشار تمرینی مناسب و رعایت برنامه غذایی متعادل که نیاز شما به خانواده آمینواسیدها را تامین کند از مواردی است که باید مورد توجه قرار گیرند و می‌توانند بروز این عارضه را متوقف کرده و یا به تاخیر بیاندازند.
فعالیت ورزشی از چه طریق روی پیشگیری از این عارضه تاثیر می‌گذارد؟
گفتیم که سیستم عصبی از اصلی‌ترین عوامل تاثیرگذار در فعالیت ارگان‌ها از جمله عضلات است. همچنین عنوان کردیم که فرآیند پیری و افزایش سن به طور طبیعی منجر به کاهش سلول‌های عصبی می‌شود. زمانی که شما در حال ورزش کردن هستید اعصاب موظف به پیام‌رسانی به عضلات هستند. به دلیل اینکه شما نسبت به حالت استراحتی از عضلات بیشتری استفاده می‌کنید سیستم عصبی نیز نیاز به نرونهای بیشتری برای پیام‌رسانی دارد. با افزایش فشار تمرینی و زیاد شدن حجم عضلانی شما، سیستم عصبی برای عملکرد کافی و مناسب اقدام به فرآیند نروژنز یا عصب‌زایی می‌کند. طی این فرآیند نرونهای جدید ایجاد شده و در واقع روند پیری (کاهش نرونهای عصبی به دنبال افزایش سن) معکوس می‌شود.
علاوه بر سیستم عصبی، سیستم عضلانی نیز به واسطه تغییرات ناشی از ورزش منجر به پیشگیری از ابتلا به تحلیل عضلانی وابسته به سن خواهد شد. جا‌به‌جایی و حرکت مستلزم فعالیت عضلات اسکلتی است. هر قدر حرکات سخت‌تر و سنگین‌تری انجام دهیم به عضلات بیشتری جهت فراهم کردن نیروی انجام آن نیازمندیم. فعالیت ورزشی نیز از همین قانون برای افزایش حجم عضلات استفاده می‌کند. به این معنی که زمانی که شما شروع به ورزش می‌کنید نیاز به نیروی عضلانی بیشتری نسبت به حالت استراحتی دارید. همچنین افزایش شدت تمرینات دوباره این چرخه نیاز بیشتر را فعال می‌کند. سیستم عضلانی (همانند سیستم عصبی) برای تامین نیروی بیشتر نیاز به عضلات بیشتر و حجیم‌تر دارد بنابراین از طریق فرآیندهایی به نام هایپرتروفی و هایپرپلازی، در درجه اول حجم عضلات موجود را افزایش داده و در درجه دوم تارهای عضلانی جدیدی می‌سازد و به این ترتیب روند کاهش حجم عضلانی توسط ورزش معکوس خواهد شد.
