بیماری عروق کرونر قلب یکی از مهم‌ترین دلایل مرگ‌ومیر در جهان است و شیوع بالای آن نیازمند روش‌های نوین برای پیشگیری و مدیریت مؤثرتر این بیماری است. در سال‌های اخیر، تکنیک‌های ژنتیکی مانند میکرواری این امکان را فراهم کرده‌اند که واریانت‌های ژنتیکی مرتبط با ریسک بیماری‌ها به‌سرعت شناسایی شوند. با استفاده از داده‌های میکرواری، می‌توان به تحلیل دقیق تغییرات کوچک (واریانت‌ها) در DNA پرداخت و با شناسایی این واریانت‌ها، پلی‌ژنیک ریسک اسکور (PGS) ایجاد کرد؛ امتیازی که سطح ریسک ژنتیکی افراد را برای بیماری‌هایی مثل عروق کرونر قلب مشخص میکند. این تحلیل‌ها، که با بررسی ژن‌های متعدد و بر پایه اطلاعات گسترده ژنتیکی انجام می‌شوند، می‌توانند تصویری جامع از سطح ریسک افراد را ارائه دهند.
با دانستن ریسک ژنتیکی افراد، می‌توان گام‌های مهمی در جهت پیشگیری و کنترل بیماری‌ها برداشت. افراد با امتیاز ریسک بالا، می‌توانند از توصیه‌های ویژه در زمینه تغذیه، ورزش، و تغییرات سبک زندگی بهره‌مند شوند تا احتمال ابتلا به بیماری کاهش یابد. علاوه بر این، اطلاعات ریسک ژنتیکی به پزشکان کمک میکند تا تصمیم‌گیری بهتری درباره استراتژی‌های درمانی و دارویی داشته باشند و حتی در برخی موارد، درمان‌های پیشگیرانه‌ای مانند داروهای کاهنده کلسترول را زودتر آغاز کنند.
ما در لایف اند می با استفاده از داده های ژنتیک شما آگاهی را به شما هدیه میکنیم. آگاهی از ریسک ژنتیکی بیماری ها به شما کمک میکند از بروز بیماری در بدن خود جلوگیری کنید. در صورتی که پیش از این پکیج لایف اند می را خریداری کرده اید و محصول بیماری عروق کرونر قلب در پکیج شما نیست میتوانید با تماس با واحد خدمات مشتریان به شماره 09914129865 اقدام به تهیه پکیج نمایید.
تحلیل ریسک ژنتیکی بیماری عروق کرونر قلب با استفاده از پلی‌ژنیک ریسک اسکور (PGS)
بیماری عروق کرونر قلب یکی از اصلی‌ترین دلایل مرگ‌ومیر در سراسر جهان است و به‌دلیل تجمع تدریجی پلاک‌های چربی در دیواره عروق، باعث انسداد رگ‌های تغذیه‌کننده قلب میشود. این بیماری، که به‌صورت چندعاملی بروز پیدا میکند، تحت تأثیر فاکتورهای محیطی و ژنتیکی قرار دارد. مطالعات اخیر نشان داده‌اند که برخی از واریانت‌های ژنتیکی می‌توانند به‌طور قابل توجهی احتمال بروز این بیماری را افزایش دهند. تشخیص ریسک ژنتیکی این بیماری با استفاده از یک یا چند ژن امکان پذیر نیست به همین دلیل برای بررسی ریسک این بیماری از PGS اسفتاده میشود. به همین دلیل در بخش تحقیق و توسعه لایف اند می، مطالعه ای جامع در اطلاعات ژنتیکی ایران، مقالات معتبر جهانی و داده های موجود در بانک داده لایف اند می انجام شده و در نهایت پلی‌ژنیک ریسک اسکور (PGS) اختصاصی برای ارزیابی ریسک ژنتیکی افراد توسعه داده شده است که با استفاده از ترکیب اطلاعات ژنتیکی و ارزیابی همزمان ژن‌های مختلف، سطح ریسک را در افراد اندازه‌گیری میکند.
پلی ژنتیک ریسک اسکور (PGS) چیست ؟
پلی‌ژنیک ریسک اسکور (Polygenic Risk Score یا PGS) یک شاخص ژنتیکی است که به‌کمک آن می‌توان احتمال بروز بیماری‌های چندعاملی مانند بیماری‌های قلبی-عروقی را در افراد مختلف بر اساس اطلاعات ژنتیکی آن‌ها تخمین زد. برخلاف بیماری‌های تک‌ژنی که تحت تأثیر تغییرات یک ژن خاص هستند، در بیماری‌های چندعاملی، بسیاری از واریانت‌های کوچک (اسنیپ‌ها) در ژن‌های مختلف به‌صورت همزمان نقش دارند. در PGS، با استفاده از داده‌های ژنتیکی مانند میکرواری، واریانت‌های مرتبط با بیماری شناسایی و وزن‌دهی می‌شوند و امتیاز کلی ریسک برای فرد محاسبه میشود. این امتیاز نشان می‌دهد که یک فرد در مقایسه با جمعیت عمومی، تا چه حد در معرض ابتلا به بیماری‌های خاصی قرار دارد و می‌تواند به پزشکان و افراد کمک کند تا اقدامات پیشگیرانه‌ای نظیر تغییر سبک زندگی یا شروع زودهنگام درمان را در نظر بگیرند.
ژن‌های کلیدی مرتبط با ریسک عروق کرونر قلب
ژن‌های متعددی تاکنون به‌عنوان عوامل مرتبط با بیماری عروق کرونر قلب شناسایی شده‌اند، اما برخی از این ژن‌ها تأثیرات مشخص‌تر و شناخته‌شده‌تری بر افزایش ریسک این بیماری دارند و از نظر وزن و اهمیت در جایگاه بالاتری قرار دارند. در نهایت، در این پلی‌ژنیک ریسک اسکور (PGS)، تعداد ۴۴ واریانت ژنتیکی (SNP) مورد استفاده قرار گرفته که مربوط به ژن‌های زیر هستند و در افزایش احتمال بروز بیماری عروق کرونر قلب نقش کلیدی ایفا می‌کنند.
به دلیل حفظ محرمانگی اطلاعات، لیست کامل SNPها در این مقاله ارائه نمی‌شود.
در ادامه، لیست کامل ژن‌های بررسی‌شده در این تحلیل ارائه شده است. این ژن‌ها که بر اساس اهمیت در افزایش ریسک بیماری مرتب شده‌اند، نقش‌های متنوعی از جمله اثرگذاری بر متابولیسم چربی، التهاب، و ساختار دیواره عروق دارند:
- CDKN2A: این ژن در تنظیم چرخه سلولی و کنترل رشد سلولی نقش دارد و تغییرات آن می‌تواند باعث افزایش احتمال تشکیل پلاک‌های چربی در دیواره رگ‌ها شود و به این ترتیب ریسک بیماری عروق کرونر قلب را افزایش دهد.
- LPA: این ژن، لیپوپروتئین(a) را کدگذاری میکند که سطح بالای آن در خون با افزایش ریسک بیماری‌های قلبی و عروقی، به‌ویژه عروق کرونر، همراه است.
- SORT1: نقش کلیدی در متابولیسم لیپیدها دارد و به تنظیم سطح کلسترول LDL در خون کمک میکند که در نتیجه آن، احتمال تجمع پلاک‌های چربی در عروق کاهش می‌یابد.
- NOS3: این ژن کدکننده آنزیم نیتریک اکسید سنتاز است که به تولید نیتریک اکسید کمک میکند؛ این ماده باعث گشادشدن عروق میشود و فشار خون را تنظیم میکند.
- KCNE2: در عملکرد کانال‌های یونی قلب نقش دارد و با تنظیم جریان‌های الکتریکی می‌تواند به سلامت عملکرد قلب کمک کند. تغییرات آن با افزایش احتمال بیماری‌های عروقی مرتبط است.
- PPAP2B: این ژن در کنترل سطح چربی‌های خون و جلوگیری از تجمع لیپیدها در عروق نقش دارد.
- LDLR: گیرنده لیپوپروتئین کم‌چگال (LDL) را کد میکند که به برداشت کلسترول از خون کمک کرده و در نتیجه سطح کلسترول را کاهش می‌دهد.
- KIAA1462: در مطالعات مختلفی به‌عنوان ریسک فاکتور بیماری قلبی شناخته شده است.
- PCSK9: این ژن در تنظیم سطح LDL نقش کلیدی دارد و سطح کلسترول را در خون تنظیم میکند.
- IL6R: کدکننده گیرنده اینترلوکین-6 است که در پاسخ‌های التهابی بدن و التهاب عروق نقشی اساسی دارد.
- MIA3: در تنظیم ساختار و پایداری سلول‌های عروقی نقش داشته و تغییرات آن می‌تواند باعث افزایش ریسک بیماری‌های قلبی شود.
- MRAS: در تنظیم سیگنال‌های سلولی و فرایندهای رشد سلولی نقش دارد و ارتباطاتی با ریسک بیماری‌های عروقی دارد.
- REST: در تنظیم فعالیت‌های ژنی مرتبط با التهاب و سیستم ایمنی مؤثر است.
- GUCY1A3: به تولید مولکول‌های سیگنالینگ مانند نیتریک اکسید کمک میکند که باعث گشاد شدن عروق و تنظیم فشار خون میشود.
- SLC22A4: این ژن در فرایندهای متابولیکی نقش داشته و تغییرات آن می‌تواند با ریسک بالاتر بیماری عروقی مرتبط باشد.
- KCNK5: در تنظیم فشار خون و عملکرد عروق نقش دارد و تغییرات آن با بیماری‌های قلبی مرتبط است.
- PHACTR1: در کنترل انقباضات عضلانی و تنظیم عملکرد عروق مؤثر است و تغییرات آن می‌تواند باعث تنگی عروق شود.
- ZC3HC1: به کنترل رشد سلول‌ها و جلوگیری از تشکیل پلاک‌های عروقی کمک میکند.
- ABCG5: در تنظیم سطح کلسترول و دفع چربی‌های اضافی از بدن نقش دارد.
- APOB: این ژن پروتئین آپولیپوپروتئین B را کد میکند که بخشی از ساختار LDL و VLDL است و در متابولیسم چربی نقش دارد.
- WDR12: در مطالعات مختلفی به عنوان ریسک فاکتور قلبی شناخته شده است.
- VAMP8: به عنوان ریسک فاکتور قلبی در مطالعات مختلفی شناخته شده است.
- EDNRA: در مطالعات مختلفی به عنوان ریسک فاکتور قلبی شناخته شده است.
- LIPA: آنزیمی را کد میکند که به تجزیه چربی‌ها کمک میکند و در تنظیم سطح کلسترول خون مؤثر است.
- SCARB1: گیرنده‌ای را کد میکند که در متابولیسم کلسترول نقش دارد و به دفع کلسترول اضافی از سلول‌های بدن کمک میکند.
- SH2B3: به عنوان ریسک فاکتور قلبی در مطالعات مختلفی شناخته شده است.
- FLT1: در توسعه عروق خونی جدید نقش دارد و به عنوان یک ریسک فاکتور قلبی شناخته شده است.
- COL4A1: در ساختار بافت همبند و دیواره عروق خونی نقش دارد و به‌عنوان یک فاکتور مهم در سلامت عروق شناخته شده است.
- SMAD3: در پاسخ‌های التهابی و رشد سلول‌های عضلانی عروق نقش دارد.
- TRIB1: این ژن به عنوان یک فاکتور مؤثر در متابولیسم چربی و سطح کلسترول شناخته شده است.
- RASD1: در مطالعات مختلفی به عنوان ریسک فاکتور قلبی شناخته شده است.
- UBE2Z: به عنوان ریسک فاکتور قلبی در مطالعات شناخته شده است.
- CETP: ژنی است که سطح HDL یا کلسترول خوب را در خون تنظیم میکند و تغییرات آن با بیماری قلبی مرتبط است.
- ANGPTL4: این ژن به تنظیم متابولیسم لیپیدها و سطح تری‌گلیسیرید خون کمک میکند.
- APOE: این ژن پروتئین آپولیپوپروتئین E را تولید میکند که در متابولیسم چربی نقش دارد و تغییرات آن می‌تواند با ریسک بالای بیماری‌های قلبی مرتبط باشد.
- VAMP5: در مطالعات مختلفی به عنوان ریسک فاکتور قلبی شناخته شده است.
- KCNJ13: به عنوان ریسک فاکتور قلبی در مطالعات شناخته شده است.
- GIGYF2: در مطالعات مختلفی به عنوان ریسک فاکتور قلبی شناخته شده است.
- C2: در مطالعات مختلفی به عنوان ریسک فاکتور قلبی شناخته شده است.
- PLG: به عنوان ریسک فاکتور قلبی در مطالعات مختلفی شناخته شده است.
- ANKS1A: به عنوان ریسک فاکتور قلبی در مطالعات مختلفی شناخته شده است.
- TCF21: این ژن در مطالعات مختلف به‌عنوان عامل خطرساز در بیماری‌های عروقی شناخته شده است.
- SMG6: به‌عنوان ریسک فاکتور قلبی در مطالعات گوناگون شناسایی شده است.
- BCAS3: در مطالعات مختلف به‌عنوان ریسک فاکتور بیماری قلبی معرفی شده است.
این ژن‌ها با افزایش احتمال بروز بیماری عروق کرونر قلب مرتبط هستند و به شناسایی دقیق‌تر ریسک ژنتیکی این بیماری کمک می‌کنند.
نتایج و کاربرد عملی امتیاز ریسک ژنتیکی
شناسایی و تحلیل ریسک ژنتیکی افراد از طریق پلی‌ژنیک ریسک اسکور (PGS)، امکان پیشگیری و کنترل دقیق‌تر بیماری عروق کرونر قلب را فراهم می‌آورد. افرادی که امتیاز ریسک بالایی دارند، می‌توانند تحت نظارت‌های دقیق‌تری قرار بگیرند و برنامه‌های پیشگیرانه اختصاصی برای آن‌ها طراحی شود. از جمله این اقدامات می‌توان به برنامه‌ریزی دوره‌های منظم چکاپ، مانند آزمایش‌های منظم سطح کلسترول، کنترل فشار خون، و تصویربرداری از عروق اشاره کرد. این چکاپ‌ها به‌ویژه برای افرادی که دارای ریسک ژنتیکی بالاتر هستند، می‌توانند تشخیص زودهنگام مشکلات قلبی و عروقی را ممکن کنند و از پیشرفت آن‌ها جلوگیری نمایند.
همچنین، اصلاح سبک زندگی بخش مهمی از این راهبردهای پیشگیرانه است. افراد با ریسک ژنتیکی بالا می‌توانند از طریق تغییرات در رژیم غذایی، فعالیت بدنی منظم و کنترل عوامل محیطی مانند کاهش استرس، احتمال بروز بیماری‌های قلبی را به‌طور قابل‌توجهی کاهش دهند. در برخی موارد، با توجه به سطح ریسک ژنتیکی، پزشکان ممکن است درمان‌های دارویی پیشگیرانه مانند مصرف استاتین‌ها برای کاهش سطح کلسترول و داروهای فشار خون را زودتر آغاز کنند. به این ترتیب، استفاده از امتیاز ریسک ژنتیکی می‌تواند به مدیریت دقیق‌تر و تصمیم‌گیری‌های درمانی مؤثرتر کمک کند و سلامت قلب و عروق افراد را بهبود بخشد.
امتیاز و حد ریسک
ارزیابی ها و معتبر سازی های این PGS نشان داد که ارتباط مستقیمی بین امتیاز پلی‌ژنیک ریسک اسکور (PGS) و احتمال بروز بیماری عروق کرونر قلب وجود دارد. در این ارزیابی، هر واحد افزایش در امتیاز PGS تقریباً ۴.۸ درصد ریسک ابتلا به بیماری را افزایش می‌دهد؛ به این معنا که هر ۱۰ واحد افزایش در امتیاز، ریسک ژنتیکی بروز بیماری را تقریباً ۲ برابر میکند.
به طور کلی، اغلب افراد جامعه دارای امتیازی حدود ۴۶.۵ هستند که می‌توان آن را به‌عنوان محدوده نرمال یا “صفر ریسک” در نظر گرفت. بنابراین، افرادی با امتیازهای بالاتر از این مقدار، نسبت به میانگین جامعه در معرض ریسک بالاتری قرار دارند. به عبارتی، فردی با امتیاز ۵۶ دارای ریسک تقریبی دو برابر نسبت به فردی با امتیاز ۴۶ است. این نشان می‌دهد که هر ۱۰ واحد افزایش در امتیاز PGS، خطر بروز بیماری عروق کرونر قلب را به میزان قابل‌توجهی افزایش می‌دهد و افرادی با امتیازهای بالاتر نیازمند توجه و پیشگیری‌های بیشتری هستند.
جمع‌بندی
توسعه پلی‌ژنیک ریسک اسکور برای ارزیابی بیماری‌های قلبی، به‌ویژه عروق کرونر قلب، گامی نوین در پزشکی شخصی‌سازی‌شده است. این رویکرد به ما امکان می‌دهد تا با استفاده از داده‌های ژنتیکی، به پیشگیری و درمان بهتر بیماری‌های قلبی-عروقی دست یابیم و افراد را از نظر ریسک بروز بیماری‌های قلبی به‌طور دقیق‌تر ارزیابی کنیم.
