چقدر همرنگ جماعت می‌شوید؟ احتمالا ژنتیکی است

• تا به حال به این موضوع فکر کردید که در تصمیم­‌گیری‌­ها و به طور کلی در انتخاب جنبه‌­های مختلف سبک زندگی، تا چه اندازه همرنگ دیگران می‌شوید؟
• چه اندازه افکار دیگران می­‌تواند به رفتار و فکر شما جهت بدهد؟
• جزو آن دسته از افراد هستید که برای تصمیم­‌گیری اول نگاهی به اطرافیان می‌اندازید و بعد تصمیم‌تان را نهایی می­‌کنید؟
• یا تمام تلاشتان این است که دیگران نتوانند برجهت­‌گیری شما اثر بگذارند؟

این‌ها همه جزو سوالاتی هستند که سال­‌هاست روانشناسان اجتماعی تحت عنوان «همرنگی با جماعت» به آن­ها پاسخ بدهند. مفهوم همرنگی اولین بار توسط دانشمندی به نام «سالومون اش» مورد آزمایش جدی قرار گرفت. اش با یک روش بسیار ساده این موضوع را بررسی کرد. او روی یک کارت یک خط عمودی کشید و بعد روی یک کارت دیگر 3 خط با اندازه‌های مختلف که تنها یکی از آن‌ها هم اندازه با خط عمودی مورد نظر بود.

یک نفر آزمودنی واقعی و چند نفر آزمودنی که در واقع همدست آزمایشگر بودند وارد اتاق آزمایش شدند. از آن ها پرسیده می‌شد «کدام 3 خط دقیقا به اندازه خط عمودی هستند؟» از قبل با هم‌دستان هماهنگ شده بود که پاسخ غلط بدهند.

همینطور آزمودنی واقعی در موقعیتی قرار گرفته بود که باید به عنوان یک نفر مانده به آخر به سوال پاسخ دهد. در دور اول و دوم هم‌دستان آزمایشگر پاسخ درست می‌دهند تا کمی اعتماد آزمودنی جلب شود. اما پس از آن شروع به پاسخ غلط دادن می­‌کنند.

فکر می­‌کنید چه اتفاقی افتاد؟ بله آزمودنی در بسیاری از موارد تسلیم جمع شد و به تبعیت از آن ها پاسخ غلط داد.

اما چرا این اتفاق می­‌افتد؟ چرا همرنگی می­‌کنیم؟

به نظر می‌رسد به 2 دلیل عمده ما همرنگ جماعت می‌­شویم

1. فکر می­‌کنیم نظر جمع و عموم درست­‌تر است. در واقع فرد فکر می­‌کند وقتی تعداد زیادی از افراد نظر مشترکی دارند پس احتمال اینکه آن نظر به واقعیت نزدیک­تر باشد بیش­تر است
2. گاهی اوقات به این دلیل همرنگ جماعت می­‌شویم که از پیامدهای منفی، مخالفت (قضاوت ها و حمله های احتمالی) واهمه داریم.

چه شرایطی باعث می­‌شود ما بیش­تر همرنگی کنیم؟

قطعا یک سری عوامل درونی و بیرونی هستند که احتمال همرنگی ما را بیش­تر می­‌کنند. این عوامل را می­‌توانیم در چند دسته قرار بدهیم.

• ویژگی‌­های گروهی که با آن همرنگی می‌کنیم: هر چقدر تصور کنیم گروهی که در آن قرار داریم افراد متخصص و صاحب­‌نظر هستند بیش­تر احتمال دارد با آن­ها همرنگی کنیم تا زمانی که چنین تصوری نداریم. هر چقدر گروهی که در آن هستید تعداد افراد بیش­تری داشته باشد که با هم هم­ نظر هستند احتمال هم‌دلی شما نیز بالاتر می­‌رود
• ویژگی‌­های فردی ما: برخی ویژگی­‌های شخصیتی پیش­بینی­ کننده­ همرنگی بالا هستند؛ مانند اعتماد به‌­نفس پایین، نیاز به تایید اجتماعی، داشتن تاریخچه موفقیت از همرنگی نکردن و…
• عوامل موقعیتی: هر چه موقعیتی که در آن قرار داریم مبهم باشد و یا پاسخ واضح و مشخصی وجود نداشته باشد بیش­تر همرنگی می‌کنیم؛ گویی در این موقعیت­‌ها با خود فکر می­‌کنیم که مثلا نظر مشترک 10 نفر در یک جمع 12 نفره بیش‌تر می­‌تواند به واقعیت نزدیک باشد و چند مغز بهتر از یک مغز کار می­‌کند.

بله! میزان همرنگی شما را هم ژن­‌هایتان تعیین می­‌کنند

شاید خیلی برای شما جالب به نظر بیاید که بدانید حتی این ویژگی که جزو مولفه­‌های روانشناسی اجتماعی هست و طبیعتا به نظر می‌رسد که عوامل محیطی و اجتماعی در آن نقش بسیار مهمی دارند هم قویا تحت تاثیر ژن­‌های ماست. مطالعات جدید نشان می‌دهد واریانت­‌های موجود در ژن rs7709420 می­‌توانند تعیین کنند که افراد تا چه میزان طبق نظر دیگران عمل می­‌کنند.

افراد با واریانت CC با احتمال بیش‌تری همرنگ جماعت می‌شوند. این افراد احتمالا تحت تاثیر فشار جمعی ممکن است نظر خود را نسبت به موضوعات مختلف تغییر دهند و احتمالا پیرو جمله «خواهی نشوی رسوا، همرنگ جماعت شو» هستند.

در مقابل افراد با واریانت TT کم تر زیر بار همرنگی با جمع قرار می‌گیرند. این افراد به احتمال زیاد حتی در فشار جمعی، روی نظر و حرف خود پافشاری می‌کنند و به این سادگی‌ها زیر بار نظر جمع قرار نمی‌گیرند.

همرنگی کردن؛ مفید یا آسیب‌­زا؟

جواب قطعی و واضحی برای این سوال وجود ندارد. مفید یا آسیب زا بودن آن به عوامل زیربنایی آن و دلایل افراد برای همرنگی بستگی دارد؛ اگر همرنگ جماعت می‌­شویم چون از قضاوت دیگران به شدت می­‌ترسیم، نگران این هستیم که دوست داشتن دیگران را از دست بدهیم یا به این دلیل که علاقه‌­ای به کنکاش کردن و تمایلی به فکر کردن درباره­ چرایی رفتار خود نداریم، آن زمان می‌­توانیم بگوییم که همرنگی می‌­تواند آسیب­‌زننده باشد.

سخن آخر

باید بگوییم که همه افراد حدی از رفتار همرنگی را در وجود خود دارند و بخشی از آن لازمه­ زندگی اجتماعی است. از طرفی این رفتار مزیت تکاملی داشته و افراد برای بقای خود حتما باید از دیگران تبعیت می­‌کردند تا شانس بیش­تری برای زنده ماندن داشته باشند. اما سوال اصلی که باید از خود بپرسیم این است که «در زندگی من، همرنگی در چه جنبه­ هایی می‌­تواند باعث رشد و در چه جنبه­‌هایی باعث پیروی کورکورانه از دیگران و در نتیجه مانع رشد من شود؟» پاسخ به این سوال از فرد به فرد و موقعیت به موقعیت متفاوت است.